Copyright Levy nedir?

Telif hakları konusundaki yazı dizimize devam ediyoruz. İkinci yazımızın konusu Copyright Levy. Uzatma Dakikaları'nda bu konuda daha önce de bir küçük bilgilendirme yazısı kaleme almıştık. Bu defa konuyu biraz daha detaylı ele almak istedik.

Copyright Levy (Özel Kopyalama Bedeli) Nedir?

Basitçe anlatırsak yasal bir eser kopyasının (müzik cd, dvd, blu ray, oyun vs) eş-dost-akraba-aile içi kullanım, bilimsel araştırma vs. gibi amaçlarla, yani ticari amaç güdülmeksizin, kopyalanması - çoğaltılmasına "şahsi kullanım için çoğaltma" deniyor. Bir diğer değişle Bu yolla çoğaltılan kopyalar "korsan" muamelesi görmüyor.

Bu yolla ortaya çıkan kopyalardan dolayı hak sahiplerinin uğradığı mali kaybı biraz olsun kompanse edebilmek için boş cd, dvd, kaset gibi mecraların veya kopyalama için kullanılan cihazların (hard disk, flaş bellek, mp3 player, dvd yazıcılar vb) üretici veya ihtalatçılarından alınan bedele 'Copyright Levy' deniliyor.

Türkiye'deki Mevcut Durum
 

5846 sayılı kanunun 38. maddesi'nde şahsen kullanma ile ilgili bir hüküm bulunuyor ("Bütün fikir ve sanat eserlerinin kar amacı güdülmeksizin şahsen kullanmaya mahsus çoğaltılması mümkündür")
 

Ayrıca 44. maddede boş cd, dvd ve kayıt cihazlarından alınan tutar "ithalat ve imalat değerinin %3'ünü geçmemek koşuluyla" denilerek bir tarife de oluşturulmuş.
 
Ancak tam olarak nelerden ne kadar alındığı, toplam ne kadar paranın biriktiği  belli değil. "Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu Numarası" diye adlandırılan bir genel sınıflandırma çerçevesinde toplandığını biliyoruz. Yani şu kodlu üründen bu kadar, şu kodlu üründen bu kadar şeklinde.
 
Tabii bu tarife devlet tarafından belirlendiği, toplandığı ve tamamı alıkonularak "Kültürel Amaçlar" için ayrıldığından bu bir nevi 'Copyright Tax' bize göre. Zaten durum o kadar saçma ki, eğer toplanan paralar hak sahiplerine dağıtılmıyorsa bu düzenlemenin Telif Hakları Kanunu'nda ne işi var anlayamıyoruz.
Dolayısıyla bizdeki mevcut uygulama iki adet gayet şahsına münhasır durum arzediyor:
A - Tamamı devlet tarafından toplanıyor. İncelediğimiz Wipo raporuna göre bu başka hiçbir ülkede bu yok.
B-Tamamına devlet el koyuyor. Böyle bir örnek de yok (zaten olamaz) 

Yine bu konuda başvurduğumuz Wipo raporune göre genelde devletler %0 (hollanda, isveç vb)  ve %30 arasında değişen oranlardaki kısmını kültürel amaçlı kullanmak üzere ayırıyorlar. Dolayısıyla toplanan tutarın büyük kısmı   hak sahiplerine dağıtılıyor. Bazı ülkelerde ise Copyright Levy yok (mesela ABD), Norveç'de ise devlet mevcut tarifeye göre cebinden çıkarıp hak sahiplerine ödüyor!... Yani biz bu alanı da biraz çiftliğe çevirmişiz!..  
 Yeni Telif Kanunu taslağındaki düzenleme
Henüz yasalaşmayan yeni 5846 sayılı yasa ise şu yenilikler getiriliyor.
“1.Şahsi kullanım amacıyla çoğaltım
MADDE 38
"Her türlü boş video kaseti, ses kaseti, bilgisayar disketi, CD, DVD gibi taşıyıcı materyaller ile fikir ve sanat eserlerinin çoğaltılmasına yarayan her türlü teknik cihazı ticari amaçlı imal veya ithal eden gerçek ve tüzel kişiler imalat veya ithalat bedeli üzerinden yüzde üçü geçmemek üzere Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenecek orandaki miktarı keserek bir ay içinde topladıkları meblağı, “şahsi kullanım bedeli” olarak sonraki ayın en geç ortasına kadar Bakanlık adına açılacak özel hesaba yatırmakla yükümlüdürler. Özel hesapta toplanan bu tutarın %30’u üyelerine dağıtılmak üzere ilgili sektör ortak lisanslama birimine verilir. Bu oranı arttırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir."

"Ortak lisanslama birimine aktarılan tutardan sonra bu hesapta kalan miktar fikrî mülkiyet sisteminin güçlendirilmesi ile kültürel ve sanatsal faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla Bakanlıkça kullanılır. Bu hesapta kalan miktarın dağıtımı ve kullanımına ilişkin usul ve esaslar Kültür ve Turizm Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”

Bu şekliyle şahsi kullanım hükmüne ek olarak bunun hem kayıt edilen ortam, hem de cihazlardan toplanacağı hükmü de eklenmiş, tarife belirtilmiş, hak sahiplerine ödeme yapılacağı da yazılmış. 
Bu haliyle bir Copyright Levy uygulamasından bahsedebiliriz. 
Ancak halen tarifeyi devlet belirliyor, devlet topluyor ve sadece %30'unu sektöre veriyor. Kısacası "vergi" durumu olmaya devam ediyor. 

Uzatma Dakikaları'nın konuyla ilgili önerileri:
Yeni yasada,
1) Copyright Levy'nin ayrı bir kurum ve kuruluş tarafından toplanması,
2) %30'unun kültürel amaçlar için devlete verilmesi,
3) %70'inin hak sahiplerine ayrılması (bu tutardan da %10 Copyright Levy toplayan kuruluşun yönetim gideri olarak ayrılması),
4) Meslek birlikleri arasında ise bu tutarın eser sahipleri, oyuncular ve yapımcılar arasında eşit olarak dağıtılması
hükümlerinin yer almasıdır.

Aşağıda copyright levy uygulamasını ülkelere göre gösteren bir tablo da oluşturduk. 

COPYRIGHT LEVY
ülkeler	kültürel amaçlı ayrılan	hak sahiplerine dağıtılan	yapımcı
Avusturya	%50	%50	belirtilmemiş
Belçika	0%	100%	1/3
Bulgaristan	%30	%70	¼
Burkina Faso	%50	%50	belirtilmemiş
Kanada	0%	100%	Video için yok
Hırvatistan	%30	%70	%35
Çek Cum	%15	%85	%25
Danimarka	%33	%67	1/3
Finlandiya	%50 video %35 audio	%50 video %65 audio	belirtilmemiş
Fransa	%25	%75	1/3
Almanya	süren bir dava var, onun için dağıtılmıyor
Yunanistan	belirtilmemiş	belirtilmemiş	%20
Macaristan	%10	%90	%13
İtalya	%50 video	%50 video	1/3
Japonya	%20	%80	belirtilmemiş
Letonya	%10	%90	1/3
Litvanya	%25	%75	%30
Hollanda	Max. %15	Min. %85	%40.75
Norveç	devlet hak sahiplerine ödüyor		belirtilmemiş
Paraguay	%10	%90	1/3
Polonya	%21	%79	%40
Portekiz	%20	%80	%30
Romanya	0%	100%	1/3
Rusya	%15	%85	%30
Slovakya	0%	100%	ödeme yükümlülüğü
Slovenya	0%	100%	henüz dağıtılmıyor
İspanya	%20	%80	1/3
İsveç	10%	90%	1/3
İsviçre	%10	%90	%57
Türkiye	%100	%0	0%
ABD	sinematografik eserler için copyright levy yok